Grijs en groen...

Groen
Energie in een huis, een schip of een camper… het moet allemaal groener middels zonnepanelen of windgeneratoren. De laatste categorie is in veel havens voor schepen overigens niet eens toegestaan. In sommige havens is de stroom bij het havengeld inbegrepen maar als je langer ligt, krijg je een stroommeter. Veel walaansluitingen hanteren stroomprijzen waar je overigens ook niet blij van wordt, dus is alle hoop gevestigd op veel zon (als je al zonnepanelen hebt).

Grijs
De afgelopen maand november en de beginweken van december hebben we echter de zon sporadisch gezien en ook de wind liet het veelal afweten, waardoor de energieprijzen van de grote leveranciers omhoog vlogen naar ongekende hoogten bij diegenen die een flexibel contract hebben. Ook de eigen zonnepanelen leverden niets op…

Groot- en kleinverbruikers
In de nautische wereld zijn er verschillende categorieën stroomverbruikers. Zo zijn er grote schepen met een heel huishouden aan boord. Zij hebben dan ook evenveel energie nodig als een gemiddeld gezin met twee kinderen. Ze hebben verschillende manieren om stroom op te wekken, maar het merendeel draait op een walaansluiting en/of een dieselgenerator, die bij tijd en wijle wordt bijgezet.
Er zijn ook veel mensen die op een kleiner schip wonen. Die hebben beduidend minder energie nodig, want ze gebruiken veelal de faciliteiten als wasmachine en douches op de haven. Om het licht te laten branden en een kopje koffie te zetten, hebben ze vaak genoeg aan een beetje walstroom en wat zonnepanelen houden de accu’s vol. Ook bij hen moet de lader aan als de zon lange periodes niet schijnt.

Off grid
Er zijn maar weinig schepen die echt helemaal ‘off grid’ oftewel zonder externe stroomvoorziening kunnen. Als er een bestemming wordt gezocht, kijkt men meestal eerst of er wel stroom op de steigers is. De accu’s kunnen in koudere periodes immers minder energie leveren en juist bij de donkere dagen draait de verwarming vol aan en brandt het licht langer. Er zijn velen die investeren in led lampjes en stoken op hout, olie of pellet kacheltjes. Zo kunnen ze het wat langer volhouden, maar een beetje stroom blijft een zorg.

WhisperGen
Begin 2000 kwam de firma WhisperTec uit Christchurch (Nieuwzeeland) op de markt met een onwijs mooi geruisloos generatortje dat zowel warmte als stroom leverde voor een drupje dieselolie. Ze ontwikkelden een ‘Micro Combined Heat and Power generator’ die, in alle opzichten en doeleinden net zo onopvallend werkt als het elektriciteitsnet. De ‘WhisperGen’ wordt namelijk aangedreven door een Stirlingmotor (heteluchtmotor) en bood nieuwe ongeëvenaarde functies, in tegenstelling tot conventionele generatoren, die worden aangedreven door luidruchtige diesel- of benzine verbrandingsmotoren. Het belangrijkste kenmerk van de Stirlingmotor is de stille werking, aangezien dit geen verbrandingsmotor (explosiemotor) is. Het geproduceerde geluid in minder dan 25 Db!
Het principe is gebaseerd op permanente externe verbranding. Een ketelbrandertje verwarmt de buitenkant van de cilinderkoppen van de motor tot ongeveer 700 °C. Stikstof onder druk in het watergekoelde motorblok wordt in de hete cilinders geperst en drukt de zuigers naar beneden, terwijl het uitzet naarmate het opwarmt. Ditzelfde gas keert vervolgens terug naar het blok waar het afkoelt en krimpt in een continue cyclus van 3000 toeren, waarmee een dynamo wordt aangedreven. Het daardoor verwarmde koelwater gaat de CV en boilers in.

De motor werd in 1816 uitgevonden door de eerwaarde Robert Stirling, maar niemand was erin geslaagd een praktische toepassing te ontwikkelen die geschikt is voor dagelijks gebruik. WhisperTec ontwikkelde het rond 2000 tot een ‘hightec’ mini warmtekracht centrale.
Het machientje (zo groot als een 30 kg gasfles) levert 18 KwH aan stroom per etmaal en 10.000 calorieën aan warmte voor ongeveer een halve liter dieselolie per uur en de geluidproductie is te verwaarlozen. Wanneer zowel stroom als warmte wordt geleverd, kan het rendement van de WhisperGen 95% uit de brandstof bereiken. De WhisperGen is ontworpen voor minstens 20.000 bedrijfsuren voordat revisie nodig is, want er zit geen carterolie of wat dan ook in dat verversing nodig heeft.

Enthousiast over het concept, bouwden we tijdens de bouw van de Meander V in 2002 er direct eentje in, die we in serie hebben gezet met de Kabola CV ketel. Het hele schip draait er al jaren op (wordt verwarmd en van stroom voorzien) en tijdens onze eerste lange reizen hebben we nagenoeg in geen enkele haven het walstroomsnoer tevoorschijn hoeven halen. Uiteraard waren er aanvankelijk wat aanloopproblemen, maar met mijn technisch inzicht heb ik alles kunnen ondervangen en zelfs nog adviezen mogen aandragen aan de fabrikant.

Einde verhaal
In 2011 werd de hele fabriek in Christchurch vernietigd door een desastreuze aardbeving en de productie van dit prachtige machientje is nadien nooit meer opgestart.
Toen in 2019 (na ruim 17 jaren trouwe dienst) de pakkingen gingen lekken en hij zijn druk verloor, (in het blok zit onder 27 bar stikstof), was het game over. Goede raad was duur, dus zat er niets anders op dan over te stappen op een standaard generator. Ik wist een mooi dieselaggregaatje op de kop te tikken en bouwde het in, maar ik kreeg - vanwege de herrie en het onwijs lage rendement van de diesel - spijt en heimwee naar mijn zo geliefde Whispertje.
Na een lange zoektocht, bleek dat er een bedrijf nog een fonkelnieuw exemplaar op de pallet had staan, die ik voor de uiterst schappelijke prijs van € 1000,- mocht overnemen. Die staat nu weer heerlijk te draaien en ik kan hopelijk weer 17 jaren vooruit.
Ik blijf echter met de vraag zitten; “Waarom gaan we in deze tijd van ‘groene energie’ dit mooie machientje niet opnieuw produceren?”
Kijk maar eens op het filmpje hoe hij werkt: https://www.youtube.com/watch?v=_Z2bjsKyaYw

Evert